ترسناک اما خواندنی

عيلاميان (حدود ۲۴۰۰ تا ۵۵۰ ق‌م)

پيش از آريائى‌ها اقوام گوناگونى در قسمت‌هاى مختلف فلات ايران مى‌زيسته‌اند. بزرگ‌ترينِ آنها دولت عيلام بوده است که سرزمين آنها در جنوب غربى ايران و کمابيش مطابق با خوزستان بوده است. پايتخت عيلام شهر شوش بوده که آثار مربوط به آنها در اين شهر پيدا شده است. ظاهراً بخش‌هاى مختلف در عيلام حکومت‌هاى جداگانه و هر يک پادشاهان مربوط به خود را داشته‌اند. اين چهار منطقه اَوان (avan)، اَنشان (avšan)، سيمش (simaš)، و شوش بوده‌اند دولت عيلام غالباً با دولت‌هاى بيشتر تکامل يافتهٔ بين‌النهرين يعنى سومرى‌ها، اکدى‌ها، بابلى‌ها و آشورى‌ها در جنگ بوده است. اين دولت در دوره‌اى از بزرگ‌ترين نيروهاى اين منطقه شد. از زمان پيدايش امپراتوران ايران (۵۵۰‌ق‌م) عيلام از ولايات خراجگزار ايران شد. شهر شوش در اين زمان نيز شهر ثروتمند و با شکوهى بود. زبان عيلامى يکى از سه زبانى بوده است که متون سلطنتى ايران به آن زبان‌ها نگاشته مى‌شده است.

اوراتورها (دولت آرارات ـ حدود۱۲۷۰تا ۷۵۰ق‌م)

اين دولت در شمال‌غربى فلات ايران در محدوده‌اى ميان سه يا درياچهٔ اروميه و وان و گوگچه (در ارمنستان) قرار داشته، آنها تمدنى درخشان و خط ميخى مخصوص به‌خود داشته‌اند. در جنوب قلمرو اورتورها مان‌ناها مى‌زيستند که بعداً ضميمهٔ دولت ماد شدند.

هيتى‌ها

در شمال‌غربى ايران و آسياى صغير مى‌زيستند.

کاسى‌ها

در دامنهٔ کوه‌هاى زاگرس در کردستان و لرستان کنونى مى‌زيستند. آنها قومى جنگجو بودند که در صنعت برنز مهارت بسيار داشتند و ابزار مختلف خصوصاً ابزار جنگى از آنها باقى مانده است. آنها اهلى کردن اسب را به مردمان بين‌النهرين آموختند.

آرامى‌ها

مردم سامى‌نژاد ساکن در سرزمين آرام (از بين‌النهرين تا مرتفعات آسياى‌غربي) بوده‌اند. خط و زبان آنها تأثير بسيار زيادى بر خط پهلوى داشته است. زبان آرامى زبان رسمى پادشاهان هخامنشى بوده است. خط پهلوى نيز از خط آرامى اقتباس شده است.

ميتانى‌ها، سوبارى‌ها، هورى‌ها، لولوبى‌ها، تپورى‌ها و آماردها هم از ديگر اقوام قديمى ساکن در مناطق مختلف فلات ايران بوده‌اند.